«Αυτό που έφεραν στο φως οι εργασίες για το μετρό είναι η βυζαντινή Πομπηία!» αναφωνεί ο έγκριτος Ιταλός βυζαντινολόγος Πάολο Οντορίκο σχετικά με τα όσα έχουν βρεθεί στη Θεσσαλονίκη και μοιάζει έτοιμος να εκραγεί μιλώντας ακόμη και για …lego αλλά και για τον Ερντογάν
«Αυτό που έφεραν στο φως οι εργασίες για το μετρό είναι η βυζαντινή Πομπηία!» αναφωνεί ο έγκριτος Ιταλός βυζαντινολόγος Πάολο Οντορίκο στο ethnos.gr
«Πώς τολμάτε να κατακρίνετε τον Ερντογάν που μετατρέπει βυζαντινούς ναούς σε τζαμιά, όταν η κυβέρνησή σας σχεδιάζει να ξεριζώσει το σταυροδρόμι της μνημειακής οδού των Βυζαντινών στη Θεσσαλονίκη και εσείς δεν αντιδράτε;» Ποιος μας την λέει σε συνέντευξή του στην ιστοσελίδα ethnos.gr; Ο έγκριτος βυζαντινολόγος και διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών και νεοελληνικών σπουδών της Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales του Παρισιού Πάολο Οντορίκο, ο οποίος, όταν το 2013 κατέβηκε τη σκάλα κάτω από την Εγνατία οδό για αυτοψία στα ευρήματα του σταθμού Βενιζέλου, στο υπό κατασκευή μέτρο, στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, έπαθε, όπως μας λέει, σοκ. Και βέβαια είναι ασταμάτητος…
«Αυτό που έφεραν στο φως οι εργασίες για το μετρό είναι η βυζαντινή Πομπηία!» αναφωνεί. «Το καταλαβαίνετε; Και σκοπεύετε να την ξεκολλήσετε, για να την επανακολλήσετε αργότερα; Τρελαθήκατε; Θα κάνετε τις αρχαιότητές σας Lego; Σκοπεύετε να στήσετε τη βυζαντινή Disneyland; Να μας το πείτε! Και να αναλάβετε τις ευθύνες σας».
Όταν τον περασμένο Σεπτέμβριο, η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση ανήγγειλε πως σχεδιάζει την αναίρεση της Υπουργικής Απόφασης (μέσω της οποίας διασφαλιζόταν η κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου με την εκ παραλλήλου in situ διατήρηση των βυζαντινών αρχαιοτήτων), προκειμένου να προχωρήσει στην αμφιλεγόμενη λύση της απόσπασης, μεταφοράς και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων, ο Οντορίκο αντέδρασε έντονα, ενώνοντας τη φωνή του με την Κίνηση Πολιτών Θεσσαλονίκης, τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων, το ICOMOS, τα τμήματα Ιστορίας- Αρχαιολογίας και Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ και τη Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία.
Η αποκόλληση της Μέσης Oδού της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με τον γνωστό Ιταλό βυζαντινολόγο, θα καταστρέψει ανεπιστρεπτί την οικοδομική αυθεντικότητα των αρχαιοτήτων του μνημειακού συνόλου – αξία που προστατεύεται από το διεθνές δίκαιο και την ελληνική νομοθεσία. Η μετακίνηση ενός μνημείου ή τμήματός του απαγορεύεται ρητά από τον ισχύοντα νόμο (άρθρο 42, Ν. 3028/2002), με μόνες προβλεπόμενες εξαιρέσεις τις περιπτώσεις που επιτακτικοί λόγοι προστασίας του ίδιου του μνημείου ή μεγάλα τεχνικά έργα εθνικής σημασίας το επιβάλλουν. Η μετακίνηση και σε αυτές τις περιπτώσεις θεωρείται το έσχατο μέσο.
«Για τη συλλογική κοινωνική μνήμη της Αθήνας έχουν γίνει πολλά. Στη Θεσσαλονίκη, τίποτα! Και τώρα επιχειρείται να καταστραφούν τα σπάνια τεκμήρια που αποκαλύφθηκαν; Είναι μια ντροπή», υπογραμμίζει ο συνομιλητής μας, που εξανίσταται και με τα επιχειρήματα της κυβέρνησης και του ΥΠΠΟΑ: «Λένε θα “σώσουμε” τα ευρήματα αποκολλώντας τα. Μας κοροϊδεύουν; Είναι μια διαδικασία εντελώς παράλογη».
Κατεβήκατε για αυτοψία στην ανασκαφή;
Το 2013.
Τι αντικρίσατε;
Τη βυζαντινή Πομπηία! Πηγαίνετε να τη δείτε! Όταν κατέβηκα, έμεινα άφωνος, δεν ήξερα τι να πω. Σε πέντε-έξι μέτρα από την Εγνατία φτάνεις σε έναν άλλο κόσμο, που είναι δείγμα της απόλυτης βυζαντινής διαχρονίας της πόλης.
Αν παραμείνουν in situ τα ευρήματα υποστηρίζεται από την κυβέρνηση πως θα καθυστερήσει το έργο να παραδοθεί στο κοινό. Εξ ου οδηγείται στην έσχατη λύση της αποκόλλησης.
Αν η στάση συνυπάρξει με τα ευρήματα, το 2023 θα είναι έτοιμος ο σταθμός, βάσει της μελέτης που έχει εκπονηθεί και οδήγησε και στην υπουργική απόφαση του 2017. Αν αποκολληθούν, για να επανακολληθούν εν συνεχεία, πριν από το 2025 δεν μπορεί να έχει τελειώσει ο σταθμός. Αυτό που έχουμε είναι ένα κορυφαίο εύρημα για τη Θεσσαλονίκη. Από τη στιγμή που βρέθηκε και εφόσον μπορεί να συνυπάρξει με τη στάση του μετρό επιβάλλεται να μείνει in situ!
Η μνημειακή οδός που αποκαλύφθηκε ήταν και τότε βασική αρτηρία;
Ήταν ο κεντρικός δρόμος -φαρδύτατος, 8-10 μέτρα- που γίνονταν όλες οι πομπές. Δεν είναι ο δρόμος μόνο που μας δείχνει κάτι. Είναι το σύνολο των ευρημάτων, όπου μπορούμε και βλέπουμε πεντακάθαρα τις λειτουργίες της πόλης. Την οδική αρτηρία και την αγορά.
Η λεωφόρος πώς ονομαζόταν τότε;
Εξαρτάται από τις πηγές και τις περιόδους. Στις λόγιες πηγές λεγόταν Λεωφόρος, αλλά υπάρχουν και άλλες που μιλάνε για Βασιλική οδό.
Από τι υλικό είναι φτιαγμένη;
Πέτρα και μάρμαρο, όπως στα ρωμαϊκά χρόνια. Υπάρχουν επάνω της τα ίχνη απ? τις χαράξεις τον κάρων. Βρέθηκαν και δυο κύκλοι που ήταν για παιχνίδια. Ίσως έριχναν ζάρια.
Αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια των μαγαζιών, αμφιπλεύρως της οδού;
Ποια θεμέλια! Βλέπουμε ενάμισι μέτρο ύψος από τους πέτρινους τοίχους τους, μπορεί και παραπάνω. Σας ξαναλέω! Πρέπει να πάτε να το δείτε με τα μάτια σας. Να κατεβείτε τις σκάλες, να μπείτε στη σήραγγα, που έχει κατασκευαστεί. Ξαφνικά θα κάνετε ταξίδι στο χρόνο, και θα βρεθείτε μέσα στο Βυζάντιο. Στην καθημερινή ζωή του Βυζαντίου. Πώς μπορώ να σας το μεταδώσω αυτό; Είναι ένας κόσμος που ζει κάτω απ? την κίνηση και τη ζωή της Εγνατίας. Είναι συγκλονιστικό. Όταν ξανανέβηκα, με κομμένη την ανάσα, είπα: «Μόλις βγήκα από την Βυζαντινή Πομπηία». Αλλά επιμένω. Δεν πρόκειται για αρχαιολατρεία. Έχει καθήκον μια κοινωνία να σώζει ακέραιο αυτό που αποτελεί την ιστορική μαρτυρία της πόλης για να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον για την ταυτότητά της.
Όντως θα καταστραφούν οι αρχαιότητες αν αποκολληθούν;
Υπάρχουν τεχνικά και τεχνολογικά μέσα σήμερα, με τα οποία μπορούμε να κάνουμε πολλά. Αλλά τι θέλουμε;. Να παίξουμε LEGO, κόβοντας κομματάκια τα ευρήματα; Αν αποκολληθούν, μόνον η κοίτη κάτω από τα αρχαία θα καταστραφεί. Επομένως, η αυθεντικότητα των ευρημάτων θα χαθεί. Επιπλέον, αν κατά την 3,5 μέτρων νέα ανασκαφή για τη αποκόλληση βρεθούν νέες αρχαιότητες, τι θα γίνει; Νέες ανασκαφές; Τότε είναι που το μετρό δεν θα τελειώσει ποτέ! Πέραν πάντως της πιθανής βλάβης στο μνημείο, θα είναι τεράστιο και το κόστος. Δεν είναι μόνο τα 16 εκατομμύρια που μας λένε. Επομένως, δεν πρέπει να κουνηθεί ούτε πετραδάκι.
Η διεθνής επιστημονική κοινότητα πώς υποδέχτηκε την είδηση της δρομολογούμενης αποκόλλησης;
Είναι σοκαρισμένη.
Δεν βλέπουμε, όμως, να κάνει ένα σοβαρό διάβημα.
Έχουν υπογραφεί ψηφίσματα. Το δε γαλλικό παράρτημα της Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, στην επόμενη συνεδρίασή μας, τέλος Ιανουαρίου, θα βγάλει νέο ψήφισμα.
Δεν διαθέτετε άλλα μέσα, πέρα από ψηφίσματα;
Υπάρχουν τα νομικά όπλα. Αν ακυρωθεί η υπουργική απόφαση του 17, που διασφαλίζει τα αρχαία, θα γίνει από την Κίνηση Πολιτών Θεσσαλονίκης και τους συμμάχους της, νέα προσφυγή στο ΣτΕ. Αλλά πέρα από τις προσφυγές, το σημαντικό είναι να κινητοποιηθεί ο ελληνικός λαός και να σταματήσουν τα ψέματα. Λένε ότι δεν υπάρχουν σχέδια για τη συνύπαρξη αρχαιοτήτων και σταθμού. Υπάρχουν. Έτοιμα. Αρχιτεκτονικά, στατικά κ.ο.κ. Κατατεθειμένα. Λένε ότι η in situ διατήρηση θα κοστίσει περισσότερο. Ψέματα! Λένε ότι θα διαρκέσει περισσότερο το έργο με τα αρχαία. Ψέμα! Πρέπει ο ελληνικός λαός να μάθει τι συμβαίνει. Και να αντιδράσει!
Ο κόσμος στη Θεσσαλονίκη θέλει όμως να γίνει οπωσδήποτε η στάση του ΜΕΤΡΟ στη Βενιζέλου.
Μα θα γίνει ! Κανένας δεν είναι εναντίον της στάσης και του ΜΕΤΡΟ! Στην πλατεία Συντριβανιού είχε βρεθεί μια τεράστια βυζαντινή βασιλική και έγινε τσιμέντο. Τέλειωσε! Εντάξει, καταλαβαίνουμε, δεν μπορούμε να σταματήσουμε τη σύγχρονη ζωή, αλλά όχι να ξεπατώσουμε ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα της πόλης, χωρίς να υπάρχει επιτακτική ανάγκη. Πείτε ότι στο κέντρο της Αθήνας πρέπει να γίνει μια πίστα για ελικόπτερα. Θα σηκώσετε τον Παρθενώνα; Μην γελάτε! Γιατί να μην κάνουμε… πλάκα την Πλάκα και ο Ντόναλντ Τραμπ να έρθει να χτίσει ένα Λας Βέγκας με Πυραμίδες πάνω από τις αρχαιότητες; Κανένας δεν λέει να σταματήσει η σύγχρονη ζωή στη Θεσσαλονίκη. Αυτό που θέλουμε είναι να σωθεί κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Είναι τόσο δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι αυτό που αποκαλύφθηκε στη Βενιζέλου είναι μέρος της παγκόσμιας κληρονομιάς;
