To… ακορντεόν των ελληνικών ακτών – Τα συμπεράσματα μελέτης σε 900 χλμ. ακτογραμμών – Κίνδυνοι από τη διάβρωση, αλλά και την επέκτασή τους προς τη θάλασσα
Η ελληνική ακτογραμμή, δεύτερη σε μήκος στην Ευρώπη και ένατη στον κόσμο, δέχεται τις τελευταίες δεκαετίες μεγάλη πίεση τόσο από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες όσο και από την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, οι επιπτώσεις δεν είναι ενιαίες. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος χρηματοδότησε τη μελέτη της μεταβολής 900 χλμ. ελληνικών ακτών μέσω δορυφορικών φωτογραφιών των τελευταίων 25 ετών και τα αποτελέσματα παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον: 40% της ακτογραμμής που μελετήθηκε έχει αυξηθεί, κυρίως από γεωλογικά αίτια, ενώ το 10% παρουσιάζει απώλεια μεγαλύτερη των 3 μέτρων ετησίως.
Το πρόγραμμα ονομάζεται Space for Shore, επικεφαλής του ήταν η γαλλική εταιρεία i-Sea (να σημειωθεί ότι δεν σχετίζεται με την ελληνική ΜΚΟ με το ίδιο όνομα), ενώ συμμετείχαν επιστήμονες, φορείς και εταιρείες από πέντε χώρες. Ανάμεσα σε αυτούς, η ελληνική εταιρεία Terra Spatium και το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Στόχος του προγράμματος που ολοκληρώθηκε πρόσφατα ήταν να δημιουργήσει εξελιγμένα εργαλεία παρακολούθησης της διάβρωσης της ακτογραμμής. Η επιστημονική ομάδα επεξεργάστηκε εκατοντάδες δορυφορικές φωτογραφίες της περιόδου 1995-2020, οι οποίες προήλθαν από την αποστολή του δορυφόρου Copernicus Sentinel-2.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρείχε στην «Καθημερινή» η Terra Spatium, στην Ελλάδα μελετήθηκαν ακτογραμμές σε εννέα περιοχές: οι μεγαλύτερες στην περιοχή του Εβρου (300 χλμ.), της Βιστωνίδας και της Μαρώνειας (244 χλμ.). Επίσης μελετήθηκαν 117 χλμ. ακτογραμμής στην περιοχή του Λαγκαδά Λακωνίας, 92 χλμ. στη βορειοδυτική «μύτη» της Πελοποννήσου, στην Κάτω Αχαΐα, 62 χλμ. στον Κορινθιακό, στην περιοχή του Μελισσίου, 28 χλμ. στην Πιερία, από την προστατευόμενη περιοχή των Αλυκών Κίτρους και νότια, 25 χλμ. στην προστατευόμενη περιοχή του Λαγανά στη Ζάκυνθο, 18 χλμ. στην Κάντια Αργολίδας και 14 χλμ. ακτογραμμής στο Αστρος Κυνουρίας.
«Το αποτέλεσμα της έρευνας αναδεικνύει το πόσο ευάλωτες είναι οι ελληνικές ακτές και την πιθανότητα να αυξηθούν τα φαινόμενα διάβρωσης τα επόμενα χρόνια», αναφέρει η ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. «Την περίοδο 1995-2020, περίπου στο 40% των ακτών που εξετάστηκαν παρατηρήθηκε επέκταση της ξηράς, δηλαδή μεγέθυνση της παραλίας με τη σταδιακή συσσώρευση ιζημάτων. Η ομάδα βρήκε ότι περίπου το 10% της ακτογραμμής που εξετάστηκε διαβρώνεται με ρυθμό μεγαλύτερο των 3 μέτρων το έτος», αναφέρει η ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα, τα δέλτα και οι εκβολές των ποταμών είναι οι περιοχές που είναι πιο εκτεθειμένες στη διάβρωση, η οποία μπορεί να φτάσει και τα 30 μέτρα τον χρόνο.
«Για την Ελλάδα, οι παράκτιες περιοχές παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς σε αυτές συγκεντρώνεται το 80% της οικονομίας: πόλεις, λιμάνια, μεταφορές, τουρισμός», εξηγεί στην «Κ» ο Μωυσής Παρχαρίδης, καθηγητής Διαστημικών Εφαρμογών στο τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, που συμμετείχε στην επιστημονική ομάδα του έργου. «Η διάβρωση δεν εκδηλώνεται ξαφνικά, όπως ένας σεισμός, αλλά είναι εξίσου καταστρεπτική, καθώς μπορεί να πλήξει σε βάθος την οικονομία. Σκεφθείτε ένα απλό παράδειγμα: ένα μεγάλο ξενοδοχειακό συγκρότημα δίπλα στην άμμο, που έπειτα από μια δεκαετία κινδυνεύει επειδή η θάλασσα φτάνει στο κτίριο».
Ποιες είναι οι ακτές που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο ζήτημα στη χώρα μας; «Εκείνες που είναι αμμώδεις, χωρίς βράχους και έχουν χαμηλή μορφολογία. Παράγοντες επίσης που διευκολύνουν τη διάβρωση είναι τα χαλαρά από γεωλογικής άποψης υλικά σε μια περιοχή και ο έντονος κυματισμός, το πόσο εκτεθειμένη είναι η ακτή σε θαλάσσια ρεύματα. Συνήθως οι πιο ωραίες και εντυπωσιακές ακτές είναι εκείνες που κινδυνεύουν περισσότερο», λέει ο κ. Παρχαρίδης στον Γιώργο Λιάλιο και στην “Καθημερινή”. «Ωστόσο, το φαινόμενο δεν έχει την ίδια δράση ακόμα και σε περιοχές με παρόμοια χαρακτηριστικά. Αυτό οφείλεται στην κίνηση των τεκτονικών πλακών: στις περιοχές όπου η κίνηση αυτή είναι κατακόρυφη, η διείσδυση της θάλασσας θα είναι μεγαλύτερη και η περιοχή θα αντιμετωπίζει προβλήματα πλημμυρών».
Ο ρόλος του σχεδιασμού
Μοναδικό όπλο απέναντι στη διάβρωση είναι ο σωστός σχεδιασμός. «Η χώρα μας χρειάζεται ένα σταθερό και λειτουργικό πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού της παράκτιας ζώνης. Η απόσταση της δόμησης από τον αιγιαλό πρέπει οπωσδήποτε να αυξηθεί, ώστε να μειωθούν οι επιπτώσεις σε βάθος χρόνου. Οι παρεμβάσεις στη φυσική εξέλιξη των ακτών μέσω έργων έχουν νόημα μόνο εφόσον πρέπει να προστατεύσουμε κάποιες πολύτιμες υποδομές. Η φύση δεν είναι προβλέψιμη και σίγουρα είναι πιο δυνατή από τον άνθρωπο. Το ζήτημα λοιπόν είναι να βρούμε τον τρόπο να μειώσουμε τις επιπτώσεις».
Η αύξηση της ακτής προς τη θάλασσα είναι ένα φαινόμενο λιγότερο γνωστό από τη διάβρωση, το οποίο κρύβει μεγαλύτερους κινδύνους. «Το ερώτημα στην περίπτωση της επέκτασης της ακτής είναι πόσο γρήγορα αυτή έχει συντελεστεί», λέει ο Μανώλης Βασιλάκης, αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της ομάδας του Εργαστηρίου Τηλεανίχνευσης, που παρακολουθεί για χρόνια τις μεταβολές στην ακτογραμμή. «Μετά τον σεισμό της Κεφαλονιάς το 2015, δημιουργήθηκε μια νέα παραλία κοντά στο Αργοστόλι. Οι ντόπιοι χάρηκαν, ωστόσο έπειτα από λίγο η παραλία μετετράπη σε βάλτο. Στις βόρειες ακτές του Κορινθιακού, ιδίως από Κόρινθο έως Δερβένι, είχε δημιουργηθεί για διάφορες αιτίες μια παραλιακή ζώνη η οποία σταδιακά χτίστηκε άναρχα. Επειδή όμως δεν είχαν ολοκληρωθεί οι φυσικές διεργασίες, ώστε η ακτή να είναι σταθερή και εξαιτίας κάποιων υποθαλάσσιων κατολισθήσεων και σεισμών, η ακτή άρχισε και πάλι να καταστρέφεται. Στις εκβολές του Πηνειού μέσα σε πολύ λίγα χρόνια δημιουργήθηκε νέο κομμάτι ξηράς στα βόρεια, αλλά διαβρώθηκε αυτό στα νότια. Οταν λοιπόν μια παράκτια ζώνη επεκτείνεται απότομα, μέσα σε λίγα χρόνια, αυτό κρύβει κινδύνους γιατί μπορεί να δώσει ελπίδες στους ντόπιους ότι η περιοχή αυτή μπορεί να χτιστεί ή να αξιοποιηθεί με κάποιον τρόπο».
Οσον αφορά τα φαινόμενα διάβρωσης, σύμφωνα με τις έρευνες του Εργαστηρίου Τηλεανίχνευσης, τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στις βόρειες ακτές της Πελοποννήσου, στη βόρεια Εύβοια από την πλευρά του Αιγαίου και στην κεντρική Πιερία, από τους Νέους Πόρους και βόρεια. «Η ποσοτικοποίηση των φαινομένων αυτών είναι απαραίτητη προκειμένου να μπορούμε να ασκήσουμε ορθή διαχείριση της παράκτιας ζώνης», καταλήγει ο κ. Βασιλάκης.
